مراحل مختلف برنامه كنترل و گواهي بذر
بطور كلي بذر ارقام اصلاح شده در طبقات بذري اليت و گواهي شده براساس مراحل زير بايد تحت نظارت موسسه تحقيقات ثبت و گواهي بذر و نهال يا نمايندگان قانوني اين موسسه كه شامل شركت هاي كنترل و گواهي مورد تاييد اين موسسه مي باشند، قرار داشته باشد.
1- تاييد پيمانكار توليد كننده بذر
2- بازديد و ارزيابي زمين و امكانات توليدي پيمانكاران توليد بذر
3- كنترل كاشت و تعيين سطح سبز مزرعه
4- نظارت برمرحله داشت و كنترل اصالت ژنتيكي رقم
5- نظارت و كنترل برداشت
6- كنترل و نظارت برمرحله فرآوري بذر
7- نظارت بر انبار كردن و نمونه برداري
8- تجزيه بذر درآزمايشگاه تجزيه بذر
9- نصب اتيكت و آماده نمودن بذر جهت توزيع بين زارعين
انتخاب پيمانكار توليد بذر
بمنظور توليد بذر طبقات اليت و گواهي شده از سوي سازمان جهادكشاورزي فهرست و مشخصات كامل متقاضيان مورد تاييد در اختيار موسسه تحقيقات ثبت و گواهي بذر و نهال جهت ارزيابي توانمندي آنان برمبناي ضوابط شركت هاي توليد كننده بذر قرار مي گيرد.
بازديد و ارزيابي زمين وامكانات توليد
بمنظور بررسي امكانات و تجربيات توليد متقاضيان توليد بذر امكانات فني آنان قبل از انعقاد قرار داد تكثير بذر بايد مورد بررسي و ارزيابي كارشناسان موسسه تحقيقات ثبت و گواهي بذر و نهال يا شركت هاي خصوصي كنترل و گواهي بذر مورد تاييد اين موسسه كه صلاحيت آنان برمبناي ضوابط مصوب براي اين شركت ها تائيد گرديده قرار گيرد.
ويژگي هاي متقاضيان تكثير بذر
:: حسن شهرت، امانتداري و درستكاري
:: آگاهي داشتن نسبت به زراعت و فن تكثير بذر
:: موظف دانستن خويش به اجراي مفاد قرارداد تكثير بذر منعقده از جمله توصيه هاي كارشناسان نظارت و ارزيابي مزارع تكثير بذر.
:: داشتن مزرعه با سطح حداقل 5 هكتار با اسناد مالكيت مشخص و آب كافي
:: داشتن امكانات زراعي واقتصادي كافي جهت كاشت، داشت و برداشت محصول بذري
- دراين مرحله مشخصات جغرافيايي مزرعه بوسيله دستگاه مكان ياب GPS مشخص شده و كروكي محل مزرعه به همراه مشخصات GPS در فرم كنترل مزارع توليد بذر ثبت مي شود.
كنترل و نظارت بر كاشت و تعيين سطح سبز
پس از تائيد صلاحيت متقاضي و عقد قرارداد تكثير بذر با پيمانكار ضمن صدور مجوز توليد بذر بنام وي گواهي لازم جهت دريافت ميزان بذر مورد نياز براي سطح مزرعه تكثيري مندرج در متن قرار داد، از طبقه سوپر اليت براي تكثير بذر اليت و ميزان بذر لازم از بذر طبقه اليت براي تكثير بذر طبقه گواهي شده در اختيار پيمانكار قرار داده مي شود. دراين مرحله بمنظور حفظ كميت توليد بذر از طبقات متوالي و حفظ اصالت ژنتيكي و سلامت بذر طبقه تكثيري و جلوگيري از هرگونه اختلاط بذور تكثيري طبقه مورد قرار داد، كارشناسان كنترل و گواهي بذر پس از بازديد واطمينان يافتن از نگهداري بذور تحويل شده قبل از كاشت در محل مناسب و رعايت تناوب زراعي و فاصله جدا سازي (lsolation) مطابق استاندارد هاي ملي مزارع توليد بذر، عمليات كاشت را كنترل مي نمايند. رعايت كليه اصول بهزراعي توليد بذر از قبيل تهيه بستر كاشت، رعايت تاريخ مناسب كاشت، ميزان مصرف بذر طبق قرارداد براي كاشت، و واكاري (درصورت نياز) و غيره را تحت نظارت قرار مي دهند. همچنين ضمن ارائه راهنمائيها و توصيه هاي لازم موارد را به طور كتبي به پيمانكار ابلاغ مي نمايند.
همچنين در خلال اين مرحله مندرجات لازم براي ارزيابي مرحله كاشت و نيز ميزان سطح سبز و وضعيت آنرا در پايان اين مرحله از ارزيابي در فرم ارزيابي و كنترل مزارع توليد بذر درج مي نمائيد.
نظارت برمرحله داشت و كنترل و اصالت ژنتيكي رقم
دراين مرحله به منظور ارتقاي ضريب استحصال و كيفيت بذر بويژه اصالت ژنتيكي آن ضروري است تا ضمن نظارت و ارائه توصيه هاي بهزراعي مبني بر اجراي به موقع عمليات آبياري، كوددهي، تنك كردن، وجين كاري، واكاري، مبارزه با آفات و بيماري ها و غيره، نظارت دقيق برعمليات مخلوط كشي(Rouging) و حذف بوته هاي خارج از تيپ مورد نظر(Offtypes) ازآغاز مرحله گلدهي مي بايد انجام گردد. چنانكه پس از اجراي مخلوط كشي در مزرعه بيش از حد استاندارد در مزرعه بوته هاي خارج تيپ مورد نظر (اختلاط ) مشاهده شود، غير قابل گواهي بودن مزرعه كتباً به پيمانكار اعلام گرديده و مراتب در فرم كنترل مزارع درج شود و درغير اينصورت و تاييد اصالت ژنتيكي مزرعه بر مبناي حسن اجراي عمليات مخلوط كشي، مراحل بعدي كنترل و گواهي بذر پنبه ادامه مي يابد. در پايان اين مرحله فرم گزارش نظارت مزرعه با قيد قابل گواهي يا غير قابل گواهي بودن آن بايد تكميل شود.
كنترل و نظارت بر برداشت
در اين مرحله تخمين ميزان كمي بذر توليد شده در مزرعه ضروري بوده و با توجه به وضعيت عمومي مزرعه و تامين كليه شرايط اجازه برداشت بذر داده مي شود. رعايت موارد فني زير دراين مرحله ضروي است:
1- رعايت رطوبت مطلوب براي برداشت بذر
2- نظارت بر حسن اجراي عمليات براشت اعم از دستي و ماشيني
كنترل و نظارت برمرحله فرآوري بذر
در اين مرحله نظارت دقيق بر كليه مراحل فرآوري بذر اعم از بوجاري، سايز بندي، خشك كردن، ضد عفوني كردن، كرك زدايي(در مورد پنبه) و غيره ضروري است.
نظارت برانبار كردن و نمونه برداري بذر
پس از پايان عمليات فرآوري بذرهاي كيسه يا پاكت گيري شده تحت نظارت كارشناس كنترل و گواهي بذر به انبار منتقل شده و مطابق دستور العمل فني نمونه برداري بذرپارت چيني شده تا نمونه برداري مطابق با اصول فني توسط كارشناس كنترل و گواهي بذر انجام گيرد.مراحل زير براي اجراي عمليات نظارتي اين مرحله ضروري اند:
1. نظارت برارسال نمونه هاي مورد عمل (Working sample) به آزمايشگاه (هاي) تجزيه بذر موسسه تحقيقات ثبت و گواهي بذر و نهال يا آزمايشگاههاي مورد تاييد آن موسسه.
2. نمونه هاي ارسالي بايد داراي برگه مشخصات نمونه كه داراي اطلاعات نام پيمانكار، نام منطقه توليد، نام رقم، طبقه بذر و شماره پارتي است، باشد.
3. كيسه ها يا پاكت هاي بذرپارت چيني شده به هزينه صاحب بذر در انبار نگهداري مي گردد تا نتيجه آزمايشگاه تجزيه بذر مشخص گردد و درصورت تاييد هر پارتي گواهي مربوطه با نصب برچسب گواهي صادر گردد.
تجزبه بذر در آزمايشگاه
نمونه هاي ارسالي به آزمايشگاه تجزبه بذر پس از ثبت مشخصات و كد گذاري توسط واحد كد گذاري موسسه تحقيقات ثبت و گواهي بذر ونهال براساس استانداردهاي ملي مصوب براي تجزبه بذر تجزيه گرديده و خلوص فيزيكي، قوه ناميه، رطوبت، سلامت بذر و درصورت نياز بنيه(Vigour) بذر و گياهچه تعيين مي گردند. نتايج حاصل و رد و قبول هر پارتي بذر در فرم مربوطه ثبت و كتباً اعلام مي گردد.
نصب اتيكت و آماده نمودن بذر جهت توزيع بين زارعين
براي پارتهاي بذر كه بوسيله آزمايشگاه تجزيه بذر كيفيت آنها تاييد شده است اتيكت مربوطه كه داراي مشخصات نوع محصول، رقم ، وزن خالص و سال توليد مي باشد و رنگ آن براي طبقه بذري اليت قرمز و براي طبقه گواهي شده آبي روشن مي باشد سپس روي كيسه ها سردوزي شده و يك اتيكت داخل كيسه انداخته شده و براي پاكت هاي بذر بدون كرك برچسب (اتيكت) داراي شماره سريال و باركد مشخص چسبانده مي شود.
بازاریابی بذر
بازاریابی بذر گواهی شده به عهدة تولیدکنندة بذر است ولی گاهی شدت سازمان گواهی کنندة بذر عاملی برای جلب مشتری است.و بعضی از سازمانهای گواهی بذر نیز برنامه های اصلاع رسانی برای جلوه گر کردن ویژگیهای بذر گواهی شده خود ترتیب می دهند.بسیاری از تولید کنندگان هم خود را درگیر مشکلات بازاریابی یا ارتباط با دلالان بذر نمی کنند.پیمانکار پرداخت تمام هزینه های مربوط به بوجاری ، کیسه کردن،گواهی و برچسب زدن بذر را بعهده می گیرد. یعنی تولید کننده فقط بذر را می کارد،برداشت می کند و تحویل پیمانکار می دهد.